Yaz sıcaklarında evcil hayvan bakım rehberi: Sıcak çarpması belirtileri nelerdir? Köpeklere güneş kremi sürülür mü?

Türkiye genelinde kavurucu sıcaklıklar etkisini artırırken, evcil hayvan sahipleri için de kritik bir dönem başladı. Köpekler ve kediler başta olmak üzere, kuşlar, balıklar, hamsterlar ve kaplumbağalar gibi farklı türlerin her biri, sıcak havalarda farklı risklerle karşı karşıya kalıyor. Bazen doğru bildiklerimiz yanlış çıkabiliyor.

Aşırı sıcaklarda evcil hayvan bakım rutinlerine neler eklenmelidir? Hayvanlar da sıcak çarpması görülür mü? Hayvanlarda sıcaklık stresi nasıl görülür? Evcil hayvan olarak sıkça tercih edilen türler olan köpek, kedi, kuş, hamster, kaplumbağa, balıkların sıcak havalarda bakım rutinlerine eklenebilecek küçük ipuçlarını Sputnik Türkiye sizler için topladı.

Doğru bilinen yanlışlar
Uzmanlara göre sıcak çarpması, dehidrasyon ve güneş yanığı gibi sorunlar, alınacak basit önlemlerle önlenebilir. Ancak bazı hayvanlar için yanlış uygulamalar faydadan çok zarar verebilir. Örneğin, aşırı sıcaklarda daha rahat etmesi için evcil dostlarımızı tıraş etmek, sanılanın aksine doğru bir davranış değildir. Tüy katmanları, hayvanların ciltlerini güneş yanıklarında korurken serinlemesinde de büyük rol oynar.

Hayvanlarda sıcaklık stresi nedir?
Hayvanların vücut sıcaklıklarını kontrol edememesi durumunda vücudun aşırı ısınmasına neden olarak sıcaklık stresi, hayvanlarda fizyolojik ve davranışsal bozulmalar olarak görülür. Bu durum, hayvanın normalden yüksek ortam sıcaklığına maruz kalması ve vücut ısısını düşürecek mekanizmalarının yetersiz kalmasıyla gelişir.

Evcil hayvanlarda sıcaklık stresinin etkileri nasıl görülür?

• Köpek ve kedilerde sıcaklık stresi benzer şekillerde ortaya çıkar. Hızlı ve gürültülü nefes alma, salya artışı, halsizlik, bayılma, kusma, titreme ve ileri vakalarda organ yetmezliği görülebilir. Özellikle burun yapısı kısa olan Pug, Bulldog, Persian gibi ırklar diğer ırklara göre daha hassastır.
• Kuşlar ise kanatlarını açarak vücutlarını havalandırmaya çalışırlar, hızlı nefes alıp verme (ağız açarak soluma) ve halsizlik gözlenir.
• Akvaryumdaki balıklarda, su sıcaklığı arttığında sudaki oksijen azalır, balıklar su yüzeyine çıkarak oksijen almaya çalışır, yavaşlar ve yem yemezler.
• Hamster ve kemirgenlerde hareketsizlik, yayılma, hızlı solunum ve sıcak çarpmasına bağlı ölümler görülebilir.
• Soğukkanlı olan kaplumbağalar, aşırı sıcak ortamda halsizlik, iştah kaybı ve uzun süreli maruziyette organ yetmezliği oluşabilir.

Hayvanlar insanlar gibi terleyemez
Hayvanlar terleyemedikleri için (köpekler patilerinden, kediler minimal ölçüde terler), vücutlarını ağız yoluyla yani nefes alıp vererek veya davranışsal yollarla (gölge arama, toprağa gömülme, suya girme gibi) soğutur. Ancak ortam sıcaklığı aşırı yükseldiğinde bu yöntemler yetersiz kalır ve sıcaklık stresi gelişir.

Sıcaklık stresi neden tehlikelidir?
Sıcaklık stresi önlenmezse, sıcak çarpmasına dönüşebilir. Bu durum hücre hasarına, iç kanamaya, organ yetmezliğine ve kısa sürede ölüme yol açabilir. Bu yüzden erken fark edip serinletici önlemler almak hayati önemdedir.

Hayvanlarda sıcak çarpması belirtileri nelerdir?
Hayvanlarda bu belirtilerden biri görülürse acil veteriner müdahalesi gerekir:

• Hızlı ve aşırı nefes alma
• Halsizlik, kalkmak istememe
• Salya artışı, titreme
• Kusma, ishal, nöbet
• Vücut sıcaklığının 40 santigrat derece üzerine çıkması

Evcil hayvanlar klimalı ortamı sever mi?
Birçok evcil hayvan, aynı insanlar gibi, yaz sıcaklarında klimalı ortamları rahatlatıcı bulur, çünkü ortam sıcaklığı düştüğünde vücut ısılarını daha kolay dengelerler. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır:

Klima hava akımının doğrudan hayvana gelmesi, özellikle kediler ve köpeklerde kas tutulması, göz ve solunum yolu rahatsızlıklarına yol açabilir. Aşırı sıcaklarda klimanın düşük derecelerde çalışması sakıncalı olabilir. Evcil hayvanların vücudu ani ısı değişimine adapte olamayabilir. Klima derecesini aşırı soğuk yerine 26-27°C civarında tutmak daha sağlıklıdır.

Klimalı ortamlarda kuşlar ve küçük kemirgenler için ekstra dikkat edilmeli. Kuşlar ve hamster gibi küçük hayvanlar cereyandan hızlı etkilenir. Klima çalışıyorsa, kafesleri direkt hava akımına maruz kalmayacak şekilde konumlandırılmalıdır.

Kaplumbağa ve balıklar için ise ortam sabitliği önemlidir. Klima su kaplumbağası akvaryumunun olduğu odadaysa, su sıcaklığının çok düşmediğinden emin olun. Balıklarda ise su sıcaklığı klimanın etkisiyle ani düşüş yaşarsa stres ve hastalık gelişebilir.

Evcil hayvanlar genel olarak serin ortamları sevseler de klimayı doğrudan üzerlerine üfletmeden, ortam sıcaklığını kontrollü şekilde düşürmek en sağlıklı çözüm olacaktır.

Sıcak havalarda köpekler tıraş edilir mi?
Ülke genelinde en çok tercih edilen evcil hayvan türlerinden biri de köpektir. Sıcak havada köpek bakımı, standart bakımdan çok da farklı olmasa da dikkat edilmesi gereken küçük noktaları bulunuyor. İlk olarak, yaz başında köpeklerin veteriner kontrolüne götürülerek kalp kurdu gibi yazın yaygınlaşan parazitlere karşı taramaya girmesini sağlayabilirsiniz.

Sanılanın aksine, köpeklerin tüylerini tıraş etmek her zaman rahatlamalarını sağlamaz. Köpeklerin tüyleri asla tamamen tıraş edilmez. Tüy katmanları, ciltlerini güneş yanıklarından korur ve ısı dengesini sağlar. Uzun tüyleri kısaltmak ve ölü tüyleri fırçalamak yeterlidir.

Köpeklerin patileri oldukça hassastır, bu nedenle asfalt sıcaklığını kontrol etmeden dışarı çıkarmayın. Asfalt sıcaklığı kontrolü için "5 saniye kuralı" uygulayın; eliniz yanıyorsa patileri de yanar. Yürüyüş zamanı için sabah erken ve ya akşam geç saatleri tercih edin, öğle saatlerinde yapılan yürüyüşlerden kaçının.

Köpeğinizi arabada asla yalnız bırakmayın. Cam açık olsa bile dakikalar içinde ölümcül sıcaklığa ulaşabilir. Eğer havuz ve ya denize sokmak isterseniz, köpeği suya yavaş yavaş alıştırmak gerekir. Deniz veya havuz suyu içmesine izin vermeyin zira tuz ve klor sindirim sorunlarına neden olur.

Kediler de sıcak çarpması tehlikesi daha mı fazla?
Sıcaklarda serin yerler arayan kediler için seramik zemin, banyo gibi noktalara erişimlerini açık bırakılması gerekiyor. Eğer uzun tüylü bir kediniz varsa, veteriner onayıyla tüyleri kısaltılabilir ancak tamamen tıraş önerilmez. Kedilerin tüylerinin sık taranması, ölü tüyleri uzaklaştırarak ısı dengesini korur.

Pers gibi basık burunlu kediler, normal kedilere göre sıcak çarpmasına daha yatkın olur. Bu nedenle, klimalı ortamlardan uzak tutulmaları önerilir. Klima yerine pencereleri açmayı düşünebilirsiniz ancak bu durumda da sinekliğe yaslanmaları düşmelerine neden olabilir. Eğer kedileri evde yalnız bırakacaksanız, pencerelerin vasistasları dahil, sıkıca kapalı olduğundan emin olun.

Kuş bakımında 'hava akımının' önemi
Evde bakılan kuşlar, direkt güneş almayan, hava akımı olan ama cereyan yapmayan alanlarda durmalı. Sıcak havalarda sulukları düzenli olarak temizlenmeli ve suyun serin olduğundan emin olunmalıdır. Aşırı sıcaklardan bunalan kuşlar için, ılık sprey veya küçük banyo kabı, serinlemesine yardımcı olur.

Yazın kullanılan böcek ilaçları, gübreler ve citronella mumları kuşlar için zehirli olabilir. Uygulanan alanlara kuşları kesinlikle yaklaştırmayın.

Cam akvaryumlara dikkat
Özellikle cam akvaryumlar güneş ışığı altında hızla ısındığı için, akvaryumun direkt güneş ışığı almadığından emin olunması gerekiyor. Sıcaklığın artmasıyla sudaki oksijen seviyesi azalmaya başlar. Bu nedenle filtre düzenli olarak çalıştırılması ve su yüzeyinde hareket oluşturacak hava motorları eklenmelidir. Tropikal balıkların bile maksimum dayanabileceği sıcaklık vardır. Termometre ile su sıcaklığını sık sık ölçün.

Hamsterınızı suyla yıkamayın
Hamsterlar genellikle oda sıcaklığında rahat eder. Ancak sıcaklık 27°C’nin üzerine çıktığında sıcak çarpması riski artar. Direkt güneş ışığı almayan, hava akımı olan (ama cereyan yapmayan) serin bir noktada olan kafeslerinin bir köşelerine soğutulmuş seramik veya mermer parçakoyabilirsiniz.

Metal suluk uçlarının buz gibi olması hamsterı rahatsız edebilir; suyu soğuk değil, serin tutmaya çalışın. Sıcak çarpmasının belirtileri olan hareketsizlik, hızlı nefes alma, titreme ve yere yayılma işaretleri görülürse kafes serin bir ortama alınmalı, gerekirse veteriner desteği alın. Bu durumda hamsterınızı suyla yıkamayın; bu durum vücut ısılarının dengesini daha da bozar ve zatürre riskini artırır.

Kaplumbağalar ortam sıcaklığında daha çabuk etkilenir
Kaplumbağalar ektotermiktir (soğukkanlıdır), yani vücut sıcaklıkları ortam sıcaklığına bağlıdır. Bu nedenle sıcak hava hem gerekli hem de tehlikeli olabilir.

Su kaplumbağaları

• Akvaryum suyu sıcaklığı çok yükselirse oksijen azalır ve metabolizma zorlanır. Filtreyi çalıştırmak, su yüzeyinde hareket sağlamak ve gerekirse akvaryum soğutucu kullanmak önerilir.
• Direkt güneş altında bırakmak suyun fazla ısınmasına neden olur. UVB ışığı ayrı, ısı lambası ayrı tutulmalıdır.

Kara kaplumbağaları

• Güneşlenme önemli olsa da, gölge alan da mutlaka sağlanmalıdır. Kaplumbağalar kendilerini fazla ısıtırsa halsizlik ve iştahsızlık görülür.
• Açık alanda bakılıyorsa su kabı her zaman dolu olmalı, toprak ya da çimen yüzeyler tercih edilmelidir. Çimento ve fayans zeminler fazla ısı tutar.

Kaplumbağa ve hamster gibi küçük hayvanlar, köpek ve kedilere göre ortam sıcaklığı değişimlerinden daha hızlı etkilenir. Oda sıcaklığındaki ani artışlar bile onlar için ölümcül olabileceğinden, klima kullanılan odada direkt hava akımından korunmaları ama ortamın serin tutulması önemlidir.

Evcil hayvanları olanlar için bazı uyarılar

• Yaşlı, kilolu ve kalp/akciğer hastalığı olan hayvanlar sıcak çarpmasına daha yatkındır.
• Çim ilaçları ve böcek kovucular uygulandıktan sonra hayvanları o alana sokmayın, ürün tamamen kuruyana kadar bekleyin.
• Bahçenizde yetişen bitkilerin hayvanlar için toksik olup olmadığını önceden öğrenin.
• Yaz pikniklerinde yağlı yemekler, alkol ve insan atıkları hayvanlar için tehlikelidir. Kendi mamaları dışında yiyecek vermekten kaçının.

Evcil hayvanlara güneş kremi sürülür mü?
Yaz aylarında uzun süre dışarı çıkan köpekler ve balkonda güneşlenen kediler için güneş kremi ihtiyacı doğabilir. Özellikle beyaz tüylü, açık renk burunlu, kulak uçları beyaz veya ince tüylü hayvanlarda güneş yanığı riski yüksektir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır:

• 1. İnsan kremlerinden kaçının
• İnsanlar için üretilen güneş kremleri, çinko oksit veya para-aminobenzoik asit (PABA) gibi içerikler nedeniyle hayvanlar için zehirli olabilir. Hayvan bunu yaladığında mide bulantısı, kusma ve daha ciddi zehirlenmelere yol açabilir.
• 2. “Pet-safe sunscreen” ibaresini arayın
• Piyasada köpekler için özel üretilmiş pet-safe sunscreen (evcil hayvan güneş kremi) ürünleri bulunuyor. Bu ürünler genellikle burun, kulak ucu ve karın gibi ince tüylü alanlara uygulanır. Kediler için özel ürün çok sınırlıdır; mutlaka veteriner önerisi alınmalıdır.
• 3. SPF değeri orta olmalı
• SPF 15-30 arası genelde yeterlidir. Çok yüksek SPF'ler daha fazla kimyasal içerir; hayvanlar için güvenli olmayabilir.
• 4. Sprey yerine krem formu kullanın
• Spreyler solunum yolunda tahrişe yol açabilir. Özellikle yüz bölgesine uygularken elinize alıp sürmek en güvenlisidir.
• 5. Uygulama alanı önemli
• Burun, kulak uçları, karın altı ve tüyleri seyrek bölgeler güneşe en duyarlı alanlardır. Kremi sürdükten sonra hayvanınızı bir süre gözlemleyin, yalamaması için dikkat edin.

Güneş kremi uygularken işinize yarayacak bazı ipuçları:

Güneş kremi sürdükten sonra hayvanı bir süre gözlemleyin. Eğer bu bölgeleri yalarsa, ürün etkisini kaybedebilir. Kremi gün içinde tekrar tekrar uygulayabilirsiniz. Nasıl insanlara sürülen güneş kremleri bir süre sonra etkisini kaybediyorsa, hayvanlar için olan kremler için de aynı durum geçerli. Eğer sprey güneş kreminizin varsa, doğrudan surata püskürtmeyin, önce elinize sıkıp sonra uygulayın.

Evcil hayvanınıza güneş kremi uygulamak istemezseniz alternatif yolları tercih edebilirsiniz. Yürüyüşlerde gölge alanlarda kalmak, koruyucu giysiler giydirmek, ya da güneş ışığının en dik geldiği saatler olan 10.00 ila 16.00 arası dışarı çıkmamak gibi.

Bir kap su
Son olarak, sokaktaki hayvan dostlarımız için kapıların önüne, sokak köşelerine bir kap su koymayı unutmayın.